Türkiyədə keçirilən prezident seçkilərinin ikinci turundakı qələbəsindən sonra ilk səfərinə hazırlaşan qardaş ölkənin lideri Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana gəlişi bir çox baxımdan diqqət çəkir. Prezident Ərdoğanın ilk rəsmi səfərini Azərbaycana etməsi gözlənilən idi. Bənzər formada Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də prezident seçildikdən sonra ilk olaraq Türkiyəyə gedib. Prezidentlərin ilk səfərlərini bu formada təşkil etməsi onların timsalında bərqərar olan bir dövlətçilik ənənəsindən xəbər verir.
Ümumiyyətlə, ölkələr arasında həyata keçirilən səfərlərin təsnifatında ilk sırada ali səviyyə xarakteri daşıyan dövlət səfərləri dayanır. Ondan sonra rəsmi səfərlər, rəsmi-işgüzar səfərlər, işgüzar səfərlər, qonaq səfərləri və şəxsi səfərlər gəlir. Dövlət səfərləri məhz xüsusi protokol qaydaları ilə, diplomatik mərasimlərlə müşayiət olunur. Burada əsas məqsəd dövlətlərarası münasibətlərin ən yüksək həddini, ölkələrarası dostluq və əməkdaşlığın ən ali səviyyəsini nümayiş etdirmək və bir daha da təsbit etməkdir.
Bu gün Türkiyə Azərbaycanın rəsmi səviyyədə tanınan tək hərbi müttəfiqidir. Bundan başqa, iki ölkə arasında istər daxili məsələlərdə, istərsə də beynəlxalq arenada nümayiş etdirilən mövqe eynilik təşkil edir.
İlham Əliyev və Rəcəb Tayyib Ərdoğanın dostluq və qardaşlıq münasibətləri Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrinin daha da güclənməsinə töhfə verir. Misal üçün, 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Türkiyənin və şəxsən Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana verdiyi siyasi dəstək, səsləndirdiyi bəyanatlar mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Təsadüfi deyil ki, Ankara Bakıya qarşı təzyiqlərin bloklanmasında ən böyük paya sahibdir.
Bundan başqa, Türkiyə istehsalı PUA-ların Azərbaycana daha münasib qiymətə satılması, istifadəsi üçün kadrların hazırlanması prosesində Ankaranın dəstəyi önəmli idi. Nəticə etibarilə Azərbaycan öz hərbi gücü ilə torpaqlarını işğaldan azad etdi. Türkiyənin siyasi və mənəvi dəstəyi isə hadisələrin gedişatına kənar məkrli qüvvələrin müdaxiləsinin qarşısını aldı. Bu mənada İkinci Qarabağ müharibəsində əldə edilən zəfər həm də Türkiyə və bütün türk dünyasının məkrli qüvvələr qarşısında tarixi qələbəsi kimi qiymətləndirilə bilər.
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri regional və geosiyasi baxımdan da diqqət çəkir. Rəsmi Ankara Bakının strateji hərbi-siyasi tərəfdaşı və müttəfiqi olmaqla yanaşı, həm də Cənubi Qafqazda maraqları olan ölkələrdəndir.
Türkiyə mövcud Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşma prosesini yaxından izləyir və mütəmadi olaraq Bakı-Ankara arasında bu məsələyə dair məsləhətləşmələr, fikir mübadilələri aparılır. Necə ki, Türkiyə Ermənistanla münasibətlərin normallaşmasında Azərbaycanın həssaslığını nəzərə alır, eyni qaydada rəsmi Bakı da proseslərdən Ankaranı məlumatlandırır. Vaşinqton və Ankara arasında bu məsələyə dair pərdəarxasında başqa danışıqların getməsi də istisna deyil.
Ərdoğanın Azərbaycana səfəri zamanı müzakirəsi ehtimal edilən məsələlərdən biri də Bakının separatçılara qarşı başlada biləcəyi antiterror əməliyyatlarıdır. Azərbaycan geosiyasi vəziyyəti nəzərə alaraq bir müddətdir ki, bu prosesi təxirə salıb. Lakin əməliyyatların keçirilməsi aktual olaraq qalır.
Azərbaycan münbit geosiyasi vəziyyət yaranan qədər gözləmə mövqeyində qalsa da, artıq həlledici məqam yetişib. Ərdoğanın seçkilərdə qələbə qazanması, İsrail-Səudiyyə Ərəbistanı münasibətlərinin yenidən normallaşmağa başlaması, İran-Taliban gərginliyi, Ukraynanın əks-hücum əməliyyatlarına başlaması kimi məsələlər Bakıya antiterror əməliyyatlarına start vermək üçün uyğun geosiyasi vəziyyətin yarandığını göstərir.
Ərdoğan-Əliyev görüşlərində bu məsələnin müzakirə edilməsi də istisna deyil.
Turan Rzayev
Globalinfo.az
