2020-ci ilin payızında Azərbaycan ordusunun uğurlu əməliyyatları nəticəsində 30 ilə yaxın işğal altında qalmış ərazilərin azad olunması, ölkənin tarixində yeni mərhələ açdı. Bu zəfər həm tarixi ədalətin bərpası, həm də regionda yeni reallıqların formalaşması baxımından əhəmiyyətlidir. Azad edilmiş ərazilərə “Böyük Qayıdış” isə həm milli-mənəvi, həm də strateji baxımdan ölkənin prioritetlərindən biridir. Bu proses Azərbaycan üçün tarixi imkan olmaqla yanaşı, mürəkkəb çağırışları özündə cəmləşdirir.
Ərazilərin işğaldan azad olunması ilə yurd həsrəti ilə yaşayan yüz minlərlə insan üçün qayıdış arzusu reallaşmaq ərəfəsindədir. Bu, təkcə ərazi məsələsi deyil, həm də milli kimlik, mənəvi dirçəliş və tarixi yaddaşın canlandırılmasıdır. Qayıdış insanlara öz doğma yurd-yuvalarına dönmək, özlərinin və nəsillərinin kökünü bərpa etmək imkanı verir. Bu, Azərbaycan cəmiyyətinin birliyini və həmrəyliyini gücləndirən mühüm faktordur.
Eyni zamanda, “Böyük Qayıdış” ölkənin tarixində münaqişədən sonrakı mərhələnin başlanğıcı kimi qəbul edilir. Ərazilərin bərpası və inkişafı ilə bağlı layihələr milli həmrəyliklə həyata keçirilir, bu isə Azərbaycanda güclü sosial motivasiya yaradır. Qayıdış həm də ölkənin dövlət quruculuğunda və iqtisadi inkişaf strategiyasında önəmli rol oynayır.
Azad olunmuş ərazilərin böyük hissəsi uzun illər ərzində dağıdılıb, infrastruktur isə demək olar ki, tamamilə sıradan çıxarılıb. Bu səbəbdən “Böyük Qayıdış” prosesi təkcə insanların evlərinə qayıtması deyil, həm də ərazilərin yenidən qurulması, iqtisadiyyatın dirçəldilməsi deməkdir. Azərbaycan hökuməti bu istiqamətdə genişmiqyaslı bərpa proqramları hazırlayır, yollar, elektrik xətləri, su təchizatı və digər infrastruktur layihələri həyata keçirir.
Bu bərpa işləri həm yerli, həm də xarici investorların diqqətini cəlb edir. Ərazilərdə sənaye, kənd təsərrüfatı və turizm sahələrinin inkişafı üçün böyük potensial mövcuddur. Həmçinin, Zəngəzur dəhlizi kimi regional nəqliyyat və enerji layihələrinin reallaşması da iqtisadi əlaqələrin genişlənməsinə, Azərbaycanın strateji mövqeyinin güclənməsinə xidmət edir.
“Böyük Qayıdış” prosesinin ən mürəkkəb tərəflərindən biri sosial-mədəni və humanitar məsələlərdir. Uzun illər işğal altında qalmış ərazilərdə evlər, məktəblər, xəstəxanalar və digər sosial obyektlər dağıdılıb, infrastruktur məhv edilib. İnsanların bu yerlərə qayıtması üçün təhlükəsizlik, yaşayış şəraiti, təhsil və səhiyyə sistemlərinin yenidən qurulması zəruridir.
Bununla yanaşı, mina problemi və digər partlamamış sursatların təmizlənməsi böyük risklər yaradır. Bu, insan həyatının qorunması baxımından prioritet məsələdir və beynəlxalq təcrübə və dəstəyin cəlb olunması tələb olunur. Eyni zamanda, qayıdan sakinlərin sosial adaptasiyası, psixoloji dəstəyi və mənəvi dayanıqlığının təmin olunması vacibdir.
Azərbaycanın “Böyük Qayıdış” strategiyası yalnız daxili inkişaf üçün deyil, həm də regionda sülh və sabitliyin möhkəmləndirilməsi üçün əhəmiyyətlidir. Azad olunmuş ərazilərdə yaşayan müxtəlif etnik qrupların hüquqlarının qorunması, qarşılıqlı anlaşmanın təşviqi və münaqişə sonrası barışın möhkəmləndirilməsi üçün xüsusi diqqət göstərilməlidir.
Bu isə həm də Azərbaycan diplomatiyasının prioritet sahəsidir. Beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyi, region ölkələri ilə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın qurulması, təhlükəsizliyin təmin olunması üçün birgə səylər “Böyük Qayıdış” prosesini daha da gücləndirəcək.
“Böyük Qayıdış” Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində yeni həyatın qurulması, milli qürurun bərpası və regionun iqtisadi-siyasi inkişafında dönüş nöqtəsidir. Bu, təkcə ərazilərin bərpası deyil, həm də insanların öz yurdlarına dönərək milli kimliklərinin möhkəmlənməsi deməkdir. Lakin proses çətinliklərsiz deyil: infrastrukturun yenidən qurulması, mina təmizləmə, sosial inteqrasiya və regional diplomatiya kimi sahələrdə ciddi çağırışlar mövcuddur.
Azərbaycan bu sahədə sistemli və genişmiqyaslı strategiya həyata keçirir, bu isə ölkənin həm daxili inkişafını sürətləndirəcək, həm də regionda sülh və sabitliyə töhfə verəcək. “Böyük Qayıdış” həm tarixi, həm də gələcək nəsillər üçün böyük bir missiyadır və onun uğuru Azərbaycan dövlətinin və cəmiyyətinin birliyindən, həmrəyliyindən asılıdır.
Qeyd: Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanıb.
Mövzu: işğaldan azad olunmuş ərazilərə “Böyük Qayıdış”.
Turan Rzayev
Globalinfo.az-ın siyasət yazarı
